گفته می شود تعداد ترجمه های قرآن به زبان آلمانی حدود چهل ترجمه است. در دائرة المعارف « ویکی پدیا» لیستی شامل 26 ترجمه را می دهد که البته لیست کاملی نیست ، زیرا برخی تکراری و برخی هم از قلم افتاده است.

کار ترجمه ی قرآن به زبان آلمانی در قرن شانزدهم به ثمر رسید. سه تن از دانشمندان مسیحی نخستین مترجمان قرآن به زبان آلمانی بشمار می روند که عبارت بودند از: مارتين لوتر (۱۴۸۳ – ۱۵۴۶)، تئودور بيبلياندر (۱۵۰۴ - ۱۵۶۴) و يوهان آلبرشت ويدمانشتتر (۱۵۰۶- ۱۵۵۷). ارتباط اين سه تن با كتاب آسمانى مسلمانان، دقيقاً با توسعه نفوذ و قدرت عثمانى در اروپاى شرقى و نيز مجادلات مذهبى ميان كاتوليك ها و پروتستان ها همزمان بود.

قبل از آن در قرن دوازدهم و سیزدهم که دوران جنگ های صلیبی بود یک ترجمه سراسر غرض آلود از قرآن به زبان لاتینی انجام شد که تا قرن ها این ترجمه منبع اصلی ترجمه قرآن به زبان های اروپائی بود.

ترجمه های منصفانه قرآن به زبان آلمانی از قرن هیجدهم به بعد توسط دانشمندان مسیحی انجام شد و نهایتاً در اواخر قرن نوزدهم به بعد این مهم توسط مسلمانان صورت پذیرفت.

شایان ذکر است که مترجمین از ترجمه های یک دیگر استفاده کرده و برخی از آنها در واقع ویراستاری ترجمه های قبل بوده است.

مثلاً ترجمه آقایان فرانک بوبنهایم و دکتر ندیم الیاس که از ترجمه های خوب قرآن است و توسط دولت سعودی منتشر شده است از ترجمه عادل تئودور خوری پیروی کرده است. همچنین ترجمه ابو رضا محمد بن احمد بن رسول که از ترجمه های رائج است، ترجمه صدر الدین که از فرقه قادیانی (احمدیه) است را ویراستاری کرده است، و اخیراً آقای عابد قادر کرازی همان ترجمه ابو رضا را با اندکی تغییرات و اضافه نمودن تلفظ لاتین آیات، آن را در لبنان منتشر کرده است.

من در ترجمه خود از حدود ده ترجمه که در دسترس داشتم استفاده کرده ام که امید وارم ترجمه دقیق و قابل قبولی بوده باشد.

در پایان این اثر لیستی از تعدادی از ترجمه ها به ترتیب تاریخ چاپ و انتشار جهت اطلاع علاقمندان درج می کنم.

من در سال 1390 که تمام وقت شاغل بودم به فکر افتادم که در اوقات فراغت به ترجمه قرآن کریم به زبان آلمانی به پردازم. هدف از این کار یکی انس و آشنائی بیشتر با قرآن و پی بردن به محتوای آن از طریق تفاسیر، ترجمه ها و کتب لغت، و دیگری از دست ندادن زبان آلمانی که برای فراگیری آن سالهائی که در آلمان مدیریت مرکز اسلامی هامبورگ را بعهده داشتم تلاش کرده بودم.

انگیزه ای که نگارنده را به این کار تشویق کرد این بود که بسیاری از مسلمانان آلمانی بویژه نسل های سوم و چهارم مهاجران عرب زبان و ترک زبان که زبان مادری خود را فراموش کرده و در مدرسه های آلمانی تحصیل کرده اند توان تطبیق واژه های عربی قرآن و آلمانی آن را در ترجمه های موجود را ندارند و با توجه به سبک مختلف گرامر زبان عربی و آلمانی، ترجمه واژه به واژه بصورت زیر نویس هم امکان ندارد.

به همین دلیل یک ناشر مسلمان در ترکیه با ابتکار جدیدی تصمیم گرفته است این مشکل را حل کند. در این نسخه که در سال 2010 م. (1389ش.) منتشر شده است فرازهای عربی با معادل آلمانی آنها با رنگ واحد مشخص شده است تا خواننده بتواند معانی واژه ها را تشخیص بدهد. این کار که به لحاظ فنی زحمت فراوانی داشته گرچه تا حدودی مشکل را حل کرده است اما رنگ های متعدد و کم رنگ بودن برخی از آنها تا حدودی گیج کننده شده است.

من برای حل مشکل ترجمه را به صورت فراز به فراز انجام دادم که تطبیق فراز عربی با آلمانی آن ساده و آسان است. این ترجمه می تواند کمک خوبی برای فهم کسانی باشد که آشنائی مختصری به زبان عربی دارند.

کار این ترجمه ده سال (از سال 1390 تا 1400) به طول انجامید. سپس یک سال هم صرف ویراستاری و صفحه آرائی توسط خودم شد که اکنون به این صورت تقدیم خوانندگان می شود.

در اینجا به چند نکته که برای آشنائی بیشتر با این ترجمه سودمند است اشاره می کنم:

1- مفسران قرآن در باره حروف مقطعه در اوائل برخی از سوره ها نظرات مختلفی داده اند که مشهورترین آنها این است که قرآن که معجزه الهی است از همین حروف ترکیب شده، اما هیچکس قادر به آوردن کتابی نظیر آن نخواهد بود.

2- در مورد سوره های مکی و مدنی قرآن باید توجه داشت که برخی از آیات در سوره های مکی، مدنی بوده و برخی بالعکس هستند که تفصیل آنها در کتب تفاسیر بیان شده است.

3- واژه ها و اصطلاحات اسلامی در آیات، مانند الله، زکاة، و حج و غیره نیازی به ترجمه نداشته و اصل آنها را بکار برده ایم. برخی از آنها را برای غیر مسلمانان در پرانتز یا پانوشت توضیح داده ایم. برخی از واژه های عربی و اسلامی در زبان آلمانی معادل دقیق ندارند مانند «منّ یمنّ، غیر ممنون»، «نعمت»، «تقوی» و امثال اینها که من واژه ای نزدیک به معنی آنها را بکار برده ام. در مورد تقوی که پرهیز از گناهان و انجام واجبات است و یا خویشتن داری است اغلب به خدا ترسی ترجمه شده است که ترجمه دقیقی نیست. ترجمه دقیق آن خویشتن داری (Selbstbeherrschung)است که بخاطر مأنوس نبودن آن، من از آن استفاده نکرده ام و همان ترجمه متداول خداترسی را بصورت (Allahsfürchtig) بکار برده ام.

4- برخی از واژه ها در قرآن دارای معانی مختلفی هستند، مانند «ولیّ، اولیاء»، «فتنة» و امثال اینها که در هر جا معنای مناسب آن را بکار برده ام.

5- در ترجمه فراز به فراز مشکل قرار گرفتن «فعل» در جمله وجود داشت. در زبان آلمانی بر خلاف عربی فعل غالباً در آخر جمله قرار می گیرد در حالی که در زبان عربی فعل در ابتدای آیه است. از اینرو در ترجمه، بخشی از فعل را در ابتدا و بخش دیگر را در پایان جمله قرار داده ام.

6- ضمیر یا فعلی که خطاب به پیامبر (ص) است را در سراسر این ترجمه با حروف کج نوشته ام تا معلوم باشد که مخاطب پیامبر است، گرچه در بسیاری از آیات این خطاب ها دیگران را نیز شامل می شود.

7- برای فهم بهتر قرآن، مطالب را با فاصله یک سطر جداسازی کرده ام تا معلوم شود که مطلب قبل پایان یافته و مطلب جدید شروع شده است.

8- خط متن عربی قرآن، خط عثمان طه، که اکنون خط رائج بین المللی و بدون هیچگونه اشتباه است، انتخاب شده است.

9- در این کار همان گونه که اشاره شد از منابع مختلف تفسیری، ترجمه ای، لغوی، تاریخی و غیر آنها استفاده کرده ام. در موارد اختلاف نظر مفسرین، آنچه به نظرم قوی تر آمد را برگزیده ام.

در پایان از استاد محترم آقای علیقلی قرائی، مترجم فراز به فراز قرآن به زبان انگلیسی، که فایل عربی قرآن را در اختیارم قرار داد و همچنین از فرزندم اسماعیل (علی رضا) انصاری که در برخی از امور فنی صفحه آرائی به من کمک کرد سپاسگزاری می کنم.

محمد باقر انصاری

تهران/ 1402 ش./ 2023م.